13 apr - Hoe je psychische hulp er uit ziet, bepaal je bij @ease zelf

Kinder- en jeugdpsychiater Rianne Klaassen schuwt kritiek op de ggz niet. Haar stichting @ease biedt laagdrempelige hulp aan kinderen en jongeren, die vaak te lang op hulp moeten wachten. ‘De beste manier om een stoornis te voorkomen, is door er vroeg bij te zijn.’

De coronamaatregelen zijn voor iedereen een klap, maar nog meer voor jongeren die kampen met (ernstige) psychische klachten, zegt kinder- en jeugdpsychiater Rianne Klaassen (51). Ze is wel wat gewend na ruim twintig jaar in de psychiatrie, maar het afgelopen jaar was ongekend. Ze zag meer jongeren met angst, depressies, eetstoornissen.

Jongeren missen structuur en sociaal contact. “Stel, jij hoort soms stemmen – zoals 8 procent van de jongeren. Als je druk bent met school, vrienden en sport, dan blijven die op de achtergrond. Valt dat allemaal weg, dan ga je ernaar luisteren, er iets achter zoeken. Zo ontstaat paranoia. En net zo met andere klachten, die kunnen dan naar de voorgrond treden.”

JONGEREN MET COMPLEXE PROBLEMATIEK – DIE ‘DUURDER’ ZIJN – MOETEN SOMS WEL EEN JAAR OF LANGER WACHTEN

De geestelijke gezondheidszorg kan de toestroom nauwelijks aan, blijkt uit een recent rapport van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). Al bestaande problemen in de ggz zijn door de coronacrisis verergerd, stelt de inspectie: instellingen werken onvoldoende samen en er is te weinig personeel en geld. Ondertussen leidt marktwerking in de ggz ertoe dat de ene cliënt ‘winstgevender’ is dan de andere. Jongeren met complexe problematiek – die ‘duurder’ zijn – moeten soms wel een jaar of langer wachten.

VOORKOMEN IS BETER DAN GENEZEN

Jongeren moeten veel sneller en makkelijker hulp kunnen krijgen. Daarom richtte Klaassen drie jaar geleden @ease op, samen met hoogleraar transitiepsychiatrie Thérèse van Amelsvoort. De inmiddels volwaardige stichting biedt gratis en laagdrempelige psychische hulp voor kinderen en jongeren tussen 12 en 25 jaar. Jongeren die @ease benaderen kampen bijvoorbeeld met angst, somberheid of school- en studiestress. Er is geen verwijzing, diagnose of toestemming van de ouders nodig en één ding staat voorop: jongeren mogen zelf bepalen wat ze nodig hebben.

“Stel, iemand komt naar ons toe vanwege eenzaamheid. Dan vragen onze getrainde vrijwilligers – veelal zelf jongeren onder de 25 – eerst: wil je dat we gewoon luisteren of wil je ook tips om ermee om te gaan? In dat geval kunnen we meedenken: waar kun je nieuwe mensen ontmoeten? Of vermijd je sociaal contact misschien vanwege bepaalde onzekerheden? We adviseren altijd om met iemand te delen dat je het moeilijk hebt.”

“DE PSYCHIATRIE IS ER NIET ALTIJD OP TIJD BIJ, WAARDOOR KLACHTEN VERERGEREN"

Klaassen schuwt kritiek op de ggz zeker niet, al is ze voorzichtig met het aanwijzen van één schuldige. Ze spreekt rustig, verwijst veel naar statistieken en doet haar best om complexe problematiek uit te leggen. Klaassen weet waar ze het over heeft: ze promoveerde op het voorkomen van psychoses bij jongeren en werkt nu bij ggz- en jeugdzorginstelling Levvel in Amsterdam. Ze merkt dat de zorg die haar collega’s en zij verlenen voortdurend wordt bedreigd door besparingen en financieringsvraagstukken.

Daarnaast sluit het aanbod niet altijd aan bij de wensen van de jongeren zelf. Dat is zonde, zegt Klaassen, want de beste manier om een stoornis te voorkomen, is door er vroeg bij te zijn. “Of het nou gaat om psychoses, eetstoornissen, verslavingen of manische depressiviteit: veel klachten ontstaan wanneer mensen tussen de 12 en 25 jaar zijn, en de psychiatrie is er niet altijd op tijd bij. Dan zijn de klachten verergerd en is er langdurige zorg nodig.”

Hoe werkt @ease?

Bij @ease werken vrijwilligers en zorgprofessionals vanuit verschillende achtergronden, zoals de ggz, de GGD, verslavingszorg of zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Vrijwilligers moeten minimaal 18 jaar zijn en volgen een tweedaagse training. De professionals begeleiden hen en springen in als een gesprek te complex wordt. Daarnaast staat er bij elke vestiging een psychiater paraat voor crisissituaties. Het model is geïnspireerd op Headspace, een van oorsprong Australisch initiatief dat inmiddels ook in Denemarken, Ierland en België bestaat.

Sinds de start in 2018 heeft @ease zes vestigingen geopend, in Maastricht, Heerlen, Amsterdam Nieuw-West en -Oost, Rotterdam en Groningen. Vóór corona konden jongeren zonder afspraak binnenlopen; momenteel gaan degesprekken grotendeels via een chatfunctie – die daardoor dus ook landelijk toegankelijk is – en kunnen jongeren op afspraak naar een locatie komen.

LAAGDREMPELIGHEID EN EEN LUISTEREND OOR

“Om er vroeg bij te zijn, moet een jongere ons natuurlijk wel weten te vinden”, zegt Klaassen. De vele drempels die een jongere over moet om in de ggz hulp te krijgen, wil @ease wegnemen. Daarom zoeken ze de jongeren zelf op – zodat zij niet eerst naar de huisarts hoeven stappen, om vervolgens maanden te wachten op een intake en dán nog eens op de behandeling. De organisatie huist op locaties waar al veel jongerenactiviteiten plaatsvinden, zoals Lab6 in Amsterdam-West.

“Vóór de coronacrisis liepen ze vaak spontaan naar binnen, na bijles of muzieklies”, zegt Klaassen. Ook mogen jongeren als ze dat willen anoniem blijven, is de hulp gratis en is toestemming van de ouders niet nodig. Dit laatste is een punt waar Klaassen duidelijk nog moeite mee heeft: als psychiater betrekt ze de ouders liever wél in het proces. “Toch is het belangrijk, want veel jongeren schamen zich. Ouders willen dat het goed met je gaat, hoe vertel je dat dat niet zo is?”

Ook als een ggz-behandeling eenmaal start, zijn niet alle jongeren tevreden, weet Klaassen: “Onderzoek toont aan dat maar een vijfde tot een derde van de jongeren tevreden is met de zorg die de ggz hun biedt. Het aanbod sluit niet altijd aan op de vraag. Dat komt denk ik doordat we soms vergeten te luisteren naar wat een jongere eigenlijk wil. Ook ik, als psychiater.”

“DE BESTE MANIER OM EEN STOORNIS TE VOORKOMEN, IS DOOR ER VROEG BIJ TE ZIJN"

Zo was er één meisje dat een diepe indruk maakte op Klaassen. Zij benaderde @ease omdat ze suïcidale gedachten had – ongeveer een kwart van de jongeren die naar @ease komt denkt wel eens aan zelfdoding. Dit meisje was al onder behandeling bij een psychiater en was gediagnostiseerd met autisme, maar was het niet eens met de diagnose en het behandelplan. “Bij @ease kon ze zelf bepalen waar het gesprek over ging, zo voelde ze zich gehoord. Haar behandeling liep door, maar daarnaast kwam ze twee keer per week bij een van onze locaties en we praatten ook met haar ouders en school. Heel langzamerhand verdween die suïcidaliteit naar de achtergrond.”

NIETS MOET, ALLES MAG

Wat @ease biedt is géén behandeling, wil Klaassen benadrukken: het is een aanvulling op de ggz, geen vervanging. “Sommige jongeren vinden het juist fijn om met een gecertificeerd psycholoog te praten en een behandelplan te hebben. Maar wie dat niet prettig vindt heeft binnen de ggz geen andere keuze. Terwijl, er moeten meerdere wegen zijn die naar Rome gaan.” De jongeren die niet genoeg hebben aan de aanpak van @ease worden zo nodig doorverwezen naar de reguliere ggz.

“ALLE JONGEREN HEBBEN ZICH WEL EENS ROT GEVOELD; IEDEREEN IS WEL EENS DE WEG KWIJT"

Op de website van @ease worden de vrijwilligers ‘ervaringsdeskundigen’ genoemd, maar dat begrip is niet zwart-wit, zegt Klaassen. 

“Ze hebben in de eerste plaats ervaring met jong zijn; vaak is het gewoon fijn om met een leeftijdsgenoot te praten. Een deel van hen heeft een psychische aandoening gehad, maar we maken geen hard onderscheid tussen wel of geen ervaringsdeskundige. Alle jongeren hebben zich wel eens rot gevoeld; iedereen is wel eens de weg kwijt.”

Klaassen hoopt dat jongeren het dankzij @ease in het algemeen minder eng gaan vinden om hulp te vragen. “Voor iemand die als tiener @ease bezoekt omdat het even niet goed gaat, en een paar jaar later meer problemen heeft en bijvoorbeeld ook stemmen hoort of erg somber is, ligt de drempel een stuk lager om opnieuw langs te komen. Weten dat je ergens terechtkunt, vertrouwen hebben in de zorg, dat is zo belangrijk om ernstigere stoornissen te voorkomen.”

Bron

Heb jij vragen hierover, of wil je meer weten? Neem contact met ons op via onderstaande mail.