19 jun - Taalachterstand voor het leven: groeiende groep jongeren verlaat school laaggeletterd

Een brief van de overheid lezen, foutloos een cv opstellen, begrijpen wat er in de krant staat; een groeiende groep Nederlanders heeft hier moeite mee omdat zij de Nederlandse taal niet voldoende beheerst. Uit nieuw onderzoek van de Stichting Lezen & Schrijven blijkt dat 34 tot 44 procent van de schoonmakers, hulpkrachten in de bouw, industrie en landbouw en keukenhulpen laaggeletterd is.

De Onderwijsinspectie constateert dat leerlingen minder goed presteren op kernvakken taal en rekenen. Een groeiende groep jongeren komt zelfs laaggeletterd van school. Een zeer zorgelijke ontwikkeling, want hierdoor daalt de kans op werk of een vervolgopleiding. De Tweede Kamer debatteert donderdag over de aanpak van laaggeletterdheid.

Werkwoordvervoegingent

"'t Kofschip? Daar heb ik echt nog nooit van gehoord. De d's en de t's, dat gokte ik altijd maar." De 29-jarige Petra Deltenre krijgt extra Nederlandse les tijdens haar mbo-niveau-2 opleiding 'dienstverlening helpende plus'. Want Petra heeft grote moeite met taal. Samen met docent Nederlands Astrid Eilert oefent ze werkwoordvervoegingen, het formuleren van een zin en het schrijven van een verslag.

Hulp vragen bij taalproblemen is niet gemakkelijk, weet Petra. "Om toe te geven dat je ergens moeite mee hebt, is best lastig. Ik ben hier geboren en getogen in Nederland. Waarom zou een Nederlands meisje niet eens fatsoenlijk Nederlands kunnen schrijven, praten of noem maar op?"

De leesproblemen starten al op jonge leeftijd, omdat scholen geen prioriteit geven aan het leren lezen in de jongste groepen. Eén op de drie basisscholen heeft het onderwijs voor technisch lezen niet op orde, aldus de Onderwijsinspectie in haar jaarverslag.

Kees Vernooy, lector leesonderwijs: "Ik ben er zelf van geschrokken dat zo'n dertig procent van de kinderen in groep 3 niet goed leert lezen. Terwijl we uit onderzoek weten dat het van groot belang is dat kinderen jong leren lezen. Kinderen die in groep 3 niet goed starten, worden zelden nog een goede lezer."

Schande

Per jaar verlaten ongeveer 3.500 leerlingen de basisschool onvoldoende taalvaardig. En dát terwijl alle kinderen kunnen leren lezen, zegt Vernooy, als er maar voldoende aandacht aan wordt besteed. "Zo'n 18 procent is laaggeletterd op 14-jarige leeftijd. Dat vind ik persoonlijk een schande. Hoe hebben we het zo ver laten komen?"

"Onze samenleving wordt alleen maar ingewikkelder. De risico's voor kinderen die onvoldoende taalvaardig zijn, zijn groot. Zij hebben een grotere kans terecht te komen in armoede of in de criminaliteit. Dus het is ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid van de overheid dat alle kinderen leren lezen", zegt Vernooy.

In totaal hebben 2,5 miljoen volwassenen in Nederland moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. Dat is ongeveer 1 op de 6 Nederlanders. Zo'n 1,8 miljoen mensen, tussen de 16 en 65 jaar, zijn laaggeletterd en/of laaggecijferd. Deze mensen kunnen wel lezen en schrijven, maar behalen niet het gewenste niveau. Daardoor is bijvoorbeeld het lezen van brieven van de overheid of het schrijven van een sollicitatiebrief te moeilijk. De Sociaal Economische Raad (SER) vindt het kabinetsbeleid onvoldoende en roept de politiek op meer te investeren in de aanpak van laaggeletterdheid.

"Ik vind het een vorm van discriminatie," zegt Martine van Tilburg, sector-directeur op ROC Aventus. "Je ziet dat je willens en wetens jongeren de kans ontneemt om verder te ontwikkelen en door te groeien. Leesvaardigheid is studievaardigheid. Want om hoger op te komen heb je een goede taalbeheersing nodig."

Op het mbo in Apeldoorn ziet ze ook dat jongeren minder goed kunnen lezen. "Leerlingen begrijpen teksten niet en ze vermijden het lezen. Liever krijgen ze instructies via een video dan uit een boek." En dus zet de school vol in op taalonderwijs. Ze proberen leerlingen bij te spijkeren en achterstanden op taalgebied alsnog in te halen.

Leesprofeten

Van Tilburg vindt dat scholen moeten stoppen met de 'afvinkcultuur' die studenten alleen klaarstoomt voor de toetsen. Taal moet bij elk vak een rol spelen, daarom wordt taal op het ROC Aventus weer verweven in de praktische vakken. Volgens Vernooy moeten scholen taalonderwijs weer op nummer 1 zetten. "Ik zeg weleens de vrijheid van onderwijs ontaardt in slecht onderwijs. Er zijn scholen die huren leesprofeten in. Ze zeggen dat je door te bewegen beter leert lezen. Dat is wetenschappelijk natuurlijk flauwekul. Maar toch mag dat."

Student Petra Deltenre heeft haar opleiding inmiddels bijna afgerond. Daarna gaat ze aan de slag bij de particuliere zorginstelling waar ze nu al stage loopt. In de toekomst zou ze nog wel een vervolgopleiding willen doen op een hoger niveau. "Ik denk dat ik dat prima zou kunnen, een niveau 3- of een niveau 4-opleiding. Alleen op het Nederlands zou ik vastlopen en het daarom niet halen."